Wyprawianie skór

Wyprawianie skór

Kolejne procesy technologiczne, wynikiem których jest nadanie skórze surowej cech użytkowych zgodnych z przeznaczeniem, nazywa się wyprawianiem.

W efekcie końcowym uzyskuje się półprodukt garbarski miękki, elastyczny, wytrzymały na rozciąganie i zerwanie.

Wyprawianie skór surowych składa się z trzech faz:

— faza pierwsza — przygotowanie skór do garbowania właściwego w warsztacie mokrym,

— faza druga — garbowanie właściwe,

— faza trzecia — wykończenie skór.

W warsztacie mokrym skóry surowe są poddawane obróbce chemicznej i enzymatycznej. Składają się na nią takie procesy jak:

• moczenie skór w celu ich oczyszczenia i poddania pęcznieniu;

• wapnowanie skór, którego celem jest rozluźnienie obsady włosów i tkanek skóry z jednoczesnym usunięciem owłosienia;

• mizdrowanie, tj. usuwanie tkanki podskórnej, czyli mizdry;

• dwojenie, tj. przecinanie skóry równolegle do jej powierzchni w celu wyrównania grubości lub jej podziału na dwa lub więcej płatów określonej grubości;

• odwapnienie skóry, które polega na płukaniu w słabych roztworach kwasów.

Kolejne procesy prowadzone w warsztacie mokrym przedstawiono schematycznie na rysunku.

Garbowanie właściwe polega na poddawaniu skór przygotowanych w warsztacie mokrym działaniu garbników, tj. zanurzaniu skór w odpowiednich roztworach. Jak wspomniano, włókno kolagenowe łatwo łączy się z garbnikami, dzięki czemu skóra zostaje zabezpieczona przed gniciem i ujemnym działaniem czynników zewnętrznych, jednocześnie staje się elastyczna i giętka.

W zależności od rodzaju zastosowanego garbnika wyróżnia się garbowanie:

• roślinne z wykorzystaniem związków chemicznych (garbników) zawartych w korze drzew (brzozy, dębu, sumaka, świerku), w owocach, w liściach drzew — sposób najbardziej ekologiczny;

• mineralne z wykorzystaniem soli chromu, glinu lub siarki;

• tłuszczowe z wykorzystaniem garbników zawartych w tłuszczach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (głównie tran z fok i wielorybów, oleje);

• aldehydowe z wykorzystaniem 40-procentowego wodnego roztworu aldehydu mrówkowego (metanalu), zwanego formaliną (HCOH);

• żywicowe z wykorzystaniem garbników syntetycznych aromatycznych i alifatycznych, które otrzymuje się najczęściej w wyniku syntezy (aldehyd mrówkowy, garbniki żywicowe, np. melamina, diizocyjanina); garbniki syntetyczne (syntanowe) wprowadza się głównie w celu obniżenia zużycia garbników roślinnych (naturalnych).

Przekształcanie skór i nadawanie im odpowiednich cech użytkowych nie zawsze jest możliwe przy zastosowaniu tylko jednej metody garbowania. Dlatego w praktyce często stosuje się garbowanie kombinowane, np. garbowanie chromowo-roślinne, glinowo-tłuszczowe. Istotą garbowania właściwego jest chemiczne wiązanie aktywnych grup garbników z odpowiednimi grupami białkowymi, przy czym zostaje zachowana struktura włóknista skóry. Efektem tego procesu jest nadanie nietrwałym skórom surowym odpowiednich właściwości, a przede wszystkim znacznej wytrzymałości mechanicznej, odporności na różne czynniki biologiczne i fizyczne.

Wykończanie skór obejmuje wiele procesów, mających na celu nadanie im wymaganych cech i właściwości zgodnie z przeznaczeniem. Procesy te to:

• płukanie w celu pozbycia się zbędnych związków chemicznych;

• barwienie za pomocą barwników naturalnych i syntetycznych;

• natłuszczanie skór za pomocą łoju bydlęcego, tranu, wosków, lanoliny, olejów roślinnych; tłuszcze te tworzą naturalną osłonkę włókien skórnych, zmniejszają tarcie, zapobiegają zlepianiu się; zabiegi natłuszczania nadają skórze odpowiednią sprężystość oraz zapobiegają pochłanianiu przez nią wody; lico skóry dzięki tłuszczowi staje się wytrzymalsze na zgniatanie i rozerwanie;

• apreturowanie, polegające na nasycaniu skór żywicami i woskami, aby zapobiec ujemnym wpływom czynników atmosferycznych;

• nabłyszczanie;

• lakierowanie, tj. tworzenie powłoki odpornej na wilgoć i zmianę temperatur.

W zależności od przenaczenia skóry mogą być poddawane innym jeszcze procesom wykończeniowym. Skóry gotowe jako produkt wyprawiania charakteryzują się wysoką wytrzymałością mechaniczną, giętkością, ciągliwością, higienicznością oraz małym współczynnikiem przewodzenia ciepła. Właściwości higieniczne są związane z dobrą przepuszczalnością pary wodnej i powietrza oraz zdolnością wchłaniania (absorpcji) pary wodnej z wilgotnej atmosfery, a następnie wydzielaniem jej (desorpcji). Skóry wyprawione odznaczają się także znaczną odpornością na działanie potu. W czasie garbowania mogą jednak powstawać wady:

• biologiczne, wynikające z uszkodzeń tkanki skórnej przez szkodniki;

• strukturalne, wynikające ze złej struktury skóry, złego wykończenia lica lub mizdry.

Po zakończeniu wszystkich przemian fizycznych i chemicznych skóry gotowe, jako półfabrykaty garbarskie, są mierzone i znakowane. Powierzchnie skór gotowych wyraża się w cm2 lub dm2 oraz niekiedy poddaje się je ważeniu (skóry twarde).