Skóry naturalne i ich właściwości

Skóry naturalne i ich właściwości

Skórę naturalną tuż po zdjęciu ze zwierzęcia nazywa się skórą surową. Stanowi ona podstawowy surowiec do produkcji obuwia, galanterii skórzanej, odzieży skórzanej, wyrobów technicznych i introligatorskich. Skóry można uzyskiwać z ssaków, ryb, gadów, a nawet ptaków.

Skład chemiczny skóry surowej jest następujący (rysunek):

— woda ok. 64,0%,

— białka ok. 33,0%,

— tłuszcze ok. 2,0%,

— sole mineralne 0,5%.

Największe znaczenie dla przetwórstwa skór mają białka (kolagen, keratyna, albumina, globulina i elastyna), zwłaszcza kolagen, który ma istotny wpływ na wykorzystanie skór do produkcji wyrobów gotowych. Białko to jest zaliczane do prostych (protein) i charakteryzuje się znaczną wytrzymałością mechaniczną, nie rozpuszcza się w wodzie, jest odporne na działanie rozcieńczonych kwasów i zasad oraz ma strukturę włóknistą. Kolagen łatwo wchodzi w reakcję chemiczną z garbnikami i staje się odporny na działanie gorącej wody, nie pęcznieje i nie ulega żelatynowaniu. Trwale wiąże się z substancjami garbującymi, co powoduje zmianę właściwości skóry.

Skóry surowe pochłaniają wodę i pod jej wpływem pęcznieją. Zmoczone stają się miękkie, po wysuszeniu zaś rogowacieją. W temperaturze powyżej 50°C zaczynają się kurczyć, aż w końcu przybierają postać kleistą. Proces ten nazywa się żelowaniem. Jest on nieodwracalny i powoduje zniszczenie włóknistości skóry.

Skóra surowa to tkanka łączna, składająca się przede wszystkim z włókien kolagenowych oraz niewielkiej ilości włókien elastynowych. Jest ona zbudowana z trzech podstawowych warstw:

— naskórka,

— skóry właściwej,

— tkanki podskórnej.

Naskórek (epidermis) składa się z kilku zrogowaciałych warstw komórek. Część ta zostaje usunięta w czasie wyprawiana skór.

Skóra właściwa (derma) to środkowa, najgrubsza warstwa skóry. Górną jej część stanowi warstwa termostatyczna, dolną zaś — warstwa siatkowa. Komórki znajdujące się na pograniczu naskórka i warstwy termostatycznej tworzą delikatne włókienka, zwane licem skóry. W części środkowej znajdują się kanaliki włosowe, gruczoły łojowe i potowe oraz naczynia krwionośne. Warstwa siatkowa jest najmocniejszą częścią całej skóry.

Tkanka podskórna (mizdra) stanowi połączenie skóry właściwej z tkanką mięśniową. W czasie wyprawiania skór mizdra jest najczęściej usuwana i jako produkt uboczny tego procesu jest wykorzystywana do produkcji kleju i żelatyny.

Biorąc pod uwagę strukturę i właściwości powierzchni całej skóry zdjętej ze zwierzęcia, można podzielić ją na odpowiednie części. Podział ten nosi nazwę topografii skóry i decyduje o odpowiednim zastosowaniu poszczególnych części, w zależności od przeznaczenia w przetwórstwie. Różnice topograficzne zmieniają się wraz ze wzrostem zwierzęcia oraz są zależne od rasy, płci, wieku, pochodzenia, jak również warunków, w jakich bytuje zwierzę.

Rysunek. Podział topograficzny skóry: 1 — szczęki, 2 — łeb, 3 — część karkowa, 4 — łapa przednia, 5 — pachwina przednia, 6 — część brzuszna, 7 — pachwina tylna, 8 — łapa tylna, 9 — część łopatkowa, 10 — część grzbietowa, 11 — część zadnia, 12 — część przyogonowa.

W podziale topograficznym wyróżnia się (rysunek):

• część grzbietową, zwaną kruponem; zajmuje ona ok. 50% powierzchni całej skóry, stanowi najważniejszą i najwyżej cenioną część topograficzną; charakteryzuje się najściślejszą strukturą;

• część karkową, która stanowi ok. 30% powierzchni skóry; odznacza się znaczną grubością, łatwo nasiąka wodą, ma małą wytrzymałość na ścieranie; z tej części uzyskuje się skóry grube i gąbczaste;

• części dwóch boków, zajmują one ok. 25% powierzchni całej skóry, są cienkie i charakteryzują się małą ścisłością włókien skórnych;

• części z głów i pachwin, stanowią one niewielki procent powierzchni całej skóry i są najmniej wartościową częścią skóry.

Poszczególne części topograficzne skóry są zróżnicowane pod względem grubości, wytrzymałości, ciągliwości oraz zwartości włókien.

Ze względu na dużą zawartość wody skóry surowe ulegają bardzo szybko procesom gnilnym. Niebagatelny wpływ na szybkość psucia się skór mają znaczne ilości drobnoustrojów, które pokrywają całą ich powierzchnię. Ponadto trzeba pamiętać, iż zaraz po śmierci zwierzęcia rozpoczyna się proces autolizy, tj. rozkład wielkocząsteczkowych związków chemicznych, będących składnikami komórek, zwłaszcza białek, pod wpływem enzymów. Dlatego też skóry surowe muszą być, choćby przejściowo, zabezpieczone. Do najpospolitszych zabiegów konserwacyjnych skór zalicza się: solenie, piklowanie, suszenie lub zamrażanie. Piklowanie to zabieg konserwujący, który polega na nacieraniu skór surowych roztworem soli kuchennej (NaCl) i kwasów mineralnych, a zwłaszcza kwasu siarkowego(VI) H2S04.